Op ’t Hulshof

Tezamen met de boerderijen ‘Wieggas’ (Manschotterweg 12) en Manschot (adres Manschotterweg 19) behoorde boerderij ‘ ’t Hulshof’ tot het Goed Manschot welke tot 1819 eigendom was van de heer van Middachten.

De bewoningsgeschiedenis van ’t Hulshof, Op ’t Hulshof 1

Hoe moet ik het overzicht lezen? Deze bewoningsgeschiedenis is het resultaat van noeste en volhardende arbeid van Anton Stortelder. Om het overzicht goed te kunnen lezen is het verstandig om de inleiding van zijn boek ‘Bewoningsgeschiedenissen van boerderijen in Harreveld’ door te nemen welke u ook op deze site vindt.

Het goed Manschot

Door Anton Stortelder

Voor er sprake was van Huize Harreveld was er op het Manschot het Hoff toe Detharding, tot 1428 leengoed van de heren van Steinfurt. Begin 15e eeuw is het verplaatst naar de plek die wij nog kennen als het “Harreveldse Gesticht”. Op de eerste kadasterkaart van 1832 zie je een 100 meter ten oosten van Wieggers nog grachten liggen. Dat zal een overblijfsel zijn van het Hof Detharding. Door vererving is het van de heren van Steinfurt overgegaan naar uiteindelijk het Huis Middachten.

Manschot is een in Nederland meer voorkomende naam die waarschijnlijk geen connectie met Manschot in Harreveld. In 1589 bijvoorbeeld wordt er een Maria en een Sebastianus Manschot gedoopt in Breda.

De oudste vastlegging van de namen, die ik heb kunnen vinden in onze contreien, waarbij de namen ongeveer in volgorde van de boerderijen staan, zijn van monsterrollen van 1633. Op de monsterrollen werden de weerbare mannen vastgelegd tevens stond daarbij hoe ze waren bewapend, met een Roer (= geweer) of met een Springstok.

Op het Manschot werden in 1633 drie namen genoemd: Willem tho Manschate, Goert tho Manschate, Johan tho Manschate ze waren alle 3 in het bezit van een Roer. Dat ze alle drie to Manschate heetten wil niet zeggen dat ze direct familie van elkaar waren. Ze kunnen ook tho Manschate heetten omdat ze op het goed Manschot woonden.

Ik ga ervan uit dat Goert=Geurt een verbastering is van Wygert c.q. Wygeurt en dat hij dus op het Wieggers boerde. Dan zal Willem op het huidige Manschot hebben geboerd en Johan op Op ’t Hulshof.

Volgens de verpondingscohiers van Kreijnck (=belastinglijsten) uit 1647 blijken de drie boerderijenongeveer even groot te zijn. Wie van de drie was er het eerst; voor de hand ligt dat het huidige Manschot de oudste is, maar het kan ook Wieggers zijn, omdat deze het dichtst het Hof Detharding ligt. Gewoonlijk begint het met 1 boerderij, waarna er voor de kinderen 1 of 2 boerderijen worden afgesplitst. Maar omdat ze in 1647 alle drie even groot zijn, is het goed mogelijk dat er geen twee boerderijen zijn afgesplitst, maar zijn gewoon alle drie tegelijk gesticht.

In de verpondingscohiers staat vermeld dat alle drie Manschotten eigendom zijn van de Heer van Middachten. De Heer van Middachten bezat toen ook het Huis Harreveld met bijbehorende 7 erven, alsmede in Zieuwent nog de boerderijen Winterink, Platen, Zegendiek en Hoppinkreis (=Otter).

De drie boerderijen zijn altijd pachtboerderijen geweest tot 1819, toen hebben de pachters van dat moment hun boerderij gekocht resp.: Gerrit Jan Manschot, Jan Hendrik Wieggers en Herman Hulshof. Het is wel opvallend dat, waar elders geregeld een andere pachter op een boerderij kwam, op deze drie nagenoeg steeds dezelfde families pachter waren, eerst als horige en later als vrije pachter.

Van ca 1877 tot ongeveer 1888 heeft er een zustersklooster gestaan. Het stond ten westen van boerderij Op ’t Hulshof op ongeveer 50 mtr afstand, de grond was van de weduwe Hulshof-Wieggers. Er hebben 18 Duitse Clarissen gewoond.

Kadastrale kaart van 1832

De boerderijen op het Manschot behoorden voor deze contreien tot de grootste boerderijen. Manschot had 26 ha, Wieggers 36 ha en Op ’t Hulshof 28 ha. Ter vergelijking de 2 grootsten in Zieuwent waren Groot Holkenborg 24 ha en Rouwhorst 20 ha. Toevallig was Bernardus Hulshof van Op ’t Hulshof in 1814 ingetrouwd op Groot Holkenborg. De gemiddelde bedrijfsgrootte in Harreveld/Zieuwent was nog geen 5 ha.

Bijgaand een deel van de kadasterkaart van 1832 waarop het Manschotgebied wordt weergegeven. De oorspronkelijke kaart is alleen zwart/wit, om de kaart wat levendiger te maken heb ik de huizen,wegen en water ingekleurd.

 Op deze kaart zie je in het midden Manschot, Wieggers en Op ’t Hulshof. Rechtsboven is nog net Lodiek te zien of zoals het toen werd genoemd Leurdijk, eigendom van Jan Derk Wolters. Tussen Manschot en Lodiek zie je Bussink toen eigendom van Jan Klumpering. Linksonder in het zogenaamde Aagtendorp zie je van boven naar beneden de boerderijtjes van resp. Jan Knippers, Eimert Aagten en Hermanus Aagten.

Het enige water dat op de kaart staat ingetekend, zijn gegraven grachten, dat zullen de restanten zijn van het Hof Detharding dat op het Manschot heeft gelegen.

In vergelijking met andere delen van de kadasterkaarten komen op het Manschot een aantal percelen voor met een grote oppervlakte, dat zal komen omdat het grote boerderijen waren. Bijvoorbeeld perceelnummer 1111 is 4,5 ha hakhout/bos van Gerrit Jan Manschot, perceelnummer 1172 was een weiland van 2,8 ha van Harmen Hulshof en perceelnummer 1145 was een weiland van 1,9 ha van Jan Hendrik Wieggers. Een bos was in Harreveld gemiddeld maar 0,3 ha, een weiland was gemiddeld 0,5 ha. Maar ook op dit deel zie je net als overal elders de enorme versnippering van met name het bouwland.

perceel	Eigenaar	Gebruik	Ha
1122	Hendrik Krabben op Stroet	Bouwland	0,16
1131	Harmen Krabben	Bouwland	0,12
1132	Jan Koolman	Bouwland	0,09
1133	Eimert Aagten	Bouwland	0,20
1134	Teunis Stroet	Bouwland	0,14
1135	Wed. Hendrik Slot	Bouwland	0,08
1136	Hendrik Krabben op Stroet	Bouwland	0,10
1137	Gerrit Jan Manschot	Hakhout	0,03

De stukjes zijn gemiddeld maar 1 “scheppelzoad”. Er blijkt er maar 1 te zijn die twee stukjes heeft, de  andere percelen hebben allemaal verschillende eigenaren. Ook rechts bij Lodiek zie je zo’n versnippering van bouwland.

Hermine Manschot-Tijdink heeft in Jaarboek Achterhoek en Liemers 1985 een artikel geschreven ” ’t Goet Manschot aengaende”.

De bewoningsgeschiedenis van Manschot en Wieggas van voor 1670 zijn door mij aan de hand van monsterrollen, verpondingscohier etc. benaderd en zijn daarom niet 100% zeker. Voor 1650 zijn namelijk geen doop- en trouwboeken. Op ’t Hulshof is wel zeker.

Gegevens van globaal na 1910 zijn vanwege privacy redenen niet in de archieven te vinden, maar voor de volledigheid kan dit eventueel nagevraagd worden bij de huidige bewoners.

Door Anton Stortelder 03-12 2015